Hvaljena i obožavana, bila je američka ikona. Najveća pevačica svih vremena, neprikosnovena kraljica svih muzičkih žanrova, titanka soula i gospel diva je tokom svoje nestvarne šezdesetogodišnje karijere nazivana različitim laskavim imenima i opisivana mnogobrojnim atributima, ali oduvek bila i ostala (pre)poznata kao – Aretha Franklin.

Rođena je na obali reke Mississippi, u Memphisu, na današnji dan (25. marta) 1942. godine. Odrastajući u mnogobrojnoj disfunkcionalnoj porodici, kao dete oca liberalnog baptističkog sveštenika, borca za ljudska prava, i majke gospel pevačice i pijanistkinje, Aretha Louise Franklin je još u ranom detinjstvu intimno prisvojila religijske, političke i muzičke vrednosti koje su činile srž njenog budućeg života i rada.

Počnimo od crkve

„Počnimo od crkve” govorila je svojevremeno. „Kao što znate, to je moje poreklo, moje prirodno okruženje i tu su moji koreni”. “Jesus Be a Fence Around Me”, gospel numera R&B pevača Sam Cookea, bila je prva pesma koju je desetogodišnja Aretha javno izvela, samo nekoliko dana posle majčine smrti. Uprkos tugi i bolu zbog teškog gubitka, mala Aretha je, tog istorijskog momenta, za klavirom u očevoj crkvi veličanstveno debitovala pred očaranom publikom koju je činilo više od dve hiljade vernika.

Nakon uspešnog premijernog nastupa, Aretha postaje redovni učesnik putujućih gospel propovedi svoga oca, C. L. Franklina, koji je u zajednici i sam uživao reputaciju harizmatičnog čoveka „sa glasom od milion dolara” i, kako ga je slikovito opisao B.B. King, “bluesman’s preachera – svetog lica koji izvođače bluza nije smatrao neprijateljima gospela”.

Godine 1961. osamnaestogodišnja Aretha Franklin snima za Columbia Records svoj prvi od 38 studijskih albuma, žanrovsku mešavinu soula, jazza i R&Ba uz elemente popa, pod jednostavnim nazivom „Aretha”. Album je predstavljao svojevrsni muzički omaž prijatelju i muzičkom uzoru Sam Cookeu, sa upadljivim isticanjem Arethinih autentičnih vokalnih sposobnosti i omamljujućeg ritma. Neočekivano, singl sa navedenog albuma, „Won’t Be Long„, dostiže veliku popularnost širom Amerike i izbija u prvih sto na Billboard Hot listi.

Aretha Franklin i Atlantic Records

U godinama koje su sledile, nakon izdatih desetak jazz albuma, Aretha prekida poslovni odnos sa Columbiom i uspostavlja saradnju sa novom produkcijskom kućom, Atlantic Records, navodno zbog neodgovarajućeg uspeha u prodaji prethodnih albuma, ali i navodno zbog nedovoljnog razumevanja njene pravdoljubive afroameričke muzike od strane tadašnjih saradnika.

Sa Atlanticom snima “I Never Loved a Man (The Way I Love You)”, singl stilski prilično drugačiji od prethodnih, sa izraženom feminističkom porukom, koji će je od popularne afroameričke pevačice (većinom) popularne muzike, vinuti ka zasluženom tronu soula i doneti joj (prvu od mnogih) titulu „Kraljice soula”. Istoimeni album je dospeo u top 10 albuma u Sjedinjenim Državama, a njegov drugi prateći singl „Respect” (koji je, zapravo, bio prerađena numera američkog soul pevača Otis Reddinga) osvaja Arethi dve Grammy nagrade (za najbolju R&B numeru i najbolju vokalnu izvedbu), postaje himna i simbol ženske snage i borbe za ravnopravnost i emancipaciju, kao i zaštitni znak same Arethe Franklin.

„Žene ne moraju ništa drugo da rade osim da nastave upravo ono što rade danas a to je prelazak napred, u prvi plan, u izvršne kancelarije i u sve ostale oblasti koje su muškarci držali zatočene. Mi dolazimo.”, poručivala je hrabro Aretha sredinom prošlog veka, gušeći narastajući šovinizam i podstičući glas diskriminisanih.

Aretha Franklin – najuspešniji izvođač nacije

Vrtoglavo nastavljajući dalju spektakularnu karijeru kojoj je i nebo prestalo da bude granica, Aretha snima dva odlučujuća albuma, „Lady of soul” i „Aretha Now”, koji je konačno formiraju i definišu kao „najuspešnijeg izvođača nacije”. Hitovi poput „Think“, “I Say a Little Prayer“ i „Ain’t No Way“ grabe (iznova) udarne Grammyje, a Aretha prisvaja časti i priznanja najviše važnosti. Jedan od najvećih rok i bluz gitarista svih vremena, znameniti Eric Clapton, nosilac „God” nadimka, prihvata Arethin poziv da u njenoj pesmi “Good To Me As I Am To You” (sa albuma „Lady of soul”) svira lead gitaru, što će kasnije opisati kao „jedan od vrhunaca svog života”.

Numeru „Think” je napisala Aretha lično (u koautorstvu sa tadašnjim suprugom Tedom White), koja je u medijima bila predstavljena kao (parafrazirano) „divlja predstava pulsirajuće ljubavne pesme, sa neviđenom ritmičkom vožnjom”. Čitavu deceniju kasnije, „Think” je ponovo promovisan (mlađoj) publici u kultnom rok mjuziklu iz 1980. godine – „The Blues Brothers” – u kojem je učestvovala i višestruko nadarena Aretha (pored ostalih muzičkih velikana poput James Browna, Ray Charlesa, Cab Callowaya i John Lee Hookera), glumeći gospođu Murphy, vlasnicu Soul Food kafea.

Aretha Franklin – „Amazing Grace”

Početkom sedamdesetih godina, nakon podjednako slušanih i voljenih „Spirit in the Dark” and „Young, Gifted and Black” albuma, Aretha se vraća svojim gospel korenima i objavljuje live album „Amazing Grace”, snimljen u baptističkoj crkvi u Los Anđelesu. „Amazing Grace” uspeva da, prodajom u čitavih dva miliona primeraka, nadmaši nenadmašivo, čime izbija na prvo mesto najprodavanijih gospel albuma svih vremena.

Na albumu je učestvovao i Southern California Community hor, kao i Arethina ritam sekcija (koju su činili bubnjar Bernard Purdie, gitarista Cornell Dupree, basista Chuck Rainey i Pancho Morales) što je rezultiralo utrkivanjem kritičara u hvalospevima gospel umetnici. Čitav nastup je euforično okarakterisan kao „virtuozni prikaz gospel pirotehnike, urađen sa kontrolom i maštom” dok su pesme označene kao „iskazi nekvalifikovane radosti, koji udaraju ogromnom snagom”.

Mnoštvo uloga u jednoj ličnosti

Aretha je osamdesetih godina i kasnije, nakon kraćeg komercijalnog zastoja, ispunila očekivanja obožavaoca te nastavila sa nizanjem kvalitetnih albuma koji su donosili hitove. Album „Jump to It”, kao i pesma “Freeway of Love” (sa albuma „Who’s Zoomin’ Who?”) ponudili su publici novi soul-fank eklektični stil i osveženi zvuk poznate Arethe.

Poslednji album, pod nazivom „Aretha Franklin Sings the Great Diva Classics” snimila je 2014. godine, dok je poslednji javni nastup izvela 2017. godine, za dobrotvorni događaj koji je organizovala fondacija Eltona Johna.

Aretha Franklin je bila istovremeno pevačica, pijanistkinja, glumica, politička aktivistkinja, borac za ljudska prava i rasnu i rodnu ravnopravnost, dobrotvor, poslovna žena, supruga i majka. Njena grandiozna i vanserijska diskografija obuhvata 38 studijskih albuma, 8 live albuma i 63 kompilacijskih albuma. Prodala je preko 75 miliona ploča, dobitnica je 20 Grammy nagrada i prva je žena koja je primljena u Rock and Roll Kuću slavnih.

Dobitnik je nekoliko desetina najvažnijih muzičkih nagrada, posthumno joj je dodeljena i Pulitzerova nagrada, i nosilac je počasnih diploma i počasnih doktorata najčuvenijih američkih univerziteta (kao što su Harvard University, New York University, Princeton University, Yale University, Brown University i ostali). Aretha Franklin nikada nije stekla formalno obrazovanje i nije se muzički školovala. Sviranje na klaviru je savladala po sluhu, nikada ne naučivši čitanje nota.

“When God loves you,
what can be better than that?”
objasnila je Aretha.